Czynniki immunologiczne
Udział układu immunologicznego w patogenezie poronień nawykowych jest bezsprzeczny.
Zaburzenia autoimmunologiczne stanowią poważny i udokumentowany czynnik etiologiczny poronień nawracających. Uważa się, że są one przyczyną około 15-20% wszystkich poronień nawracających.
Wśród autoprzeciwciał największe znaczenie w etiologii poronień nawykowych mają autoprzeciwciała przeciwjądrowe, przeciwtarczycowe, przeciwjajnikowe oraz szereg innych autoprzeciwciał.
Szczególnie narażone na nawracające straty ciąż są kobiety z chorobami autoimmulogicznymi, takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy, różnego rodzaju dermatozy itd. Część z tych chorób ma przebieg utajony i jednie badania w ich kierunku mogą je zdiagnozować.
Przyczyną nawracających poronień może być także celiakia. Badania wykazują, u kobiet chorujących na celiakię znamiennie częściej występują poronienia nawykowe, porody przedwczesne, opóźnienie wewnątrzmacicznego wzrastania płodu oraz niska masa urodzeniowa noworodków.
Zaburzenie któregoś z precyzyjnych mechanizmów tolerancji immunologicznej u ciężarnej kobiety decydujących o przeżyciu zarodka może prowadzić do poronień. Dzieje się tak w około 60-70% wszystkich poronień nawykowych i nazywa się je czynnikami alloimmunologicznymi.
Zarodek, a następnie płód jest szczególnym rodzajem przeszczepu naturalnie tolerowanego przez układ immunologiczny ciężarnej kobiety. Wiele mechanizmów immunologicznych decyduje o tym, że mimo, iż płód zawiera obce dla ciężarnej kobiety antygeny zgodności tkankowej, to jednak kobieta nie odrzuca takiego przeszczepu, a jednocześnie nie jest bezbronna na różnego rodzaju czynniki infekcyjne.
W chwili obecnej do najważniejszych mechanizmów alloimmunologicznych warunkujących poronienia nawykowe zaliczają się:
- zaburzenie immunoregulacji na poziomie styku matczyno-płodowego,
- zaburzenie równowagi odpowiedzi immunologicznej typu Th1 nad Th2 – zaburzenie immunoregulacyjnej roli cytokin,
- zaburzenie immunoregulacyjnego działania progesteronu,
- brak lub niedobór immunoregulacyjnej roli przeciwciał blokujących,
- działanie przeciwciał przeciwplemnikowych.
U kobiet z poronieniami nawykowymi opisano wiele zburzeń immunologicznych, zwłaszcza związanych z nadmierną aktywnością cytokin prozapalnych szlaku Th1 i Th17 oraz nieprawidłową liczebnością lub aktywnością komórek NK (naturalne komórki bójcze, natural killers). Zasadnicze mechanizmy doprowadzające do poronień mają polegać na aktywacji komórek NK, reakcji cytotoksycznej wobec trofoblastu, bezpośrednim embriotoksycznym działaniu cytokin prozapalnych (zwłaszcza wysokich stężeń IFN-gamma, TNF-alfa, IL-2, IL-12) oraz stymulacji przez Th1 czynników prozakrzepowych w przestrzeniach międzykosmkowych.
Kolejnym zaburzeniem immunologicznym opisywanym u kobiet z nawracającymi poronieniami jest niedobór lub brak przeciwciał blokujących. Przeciwciała blokujące wytwarzają się w wyniku odpowiedzi układu immunologicznego matki na antygeny jaja płodowego (głównie antygeny HLA-G), a ich zasadniczą funkcją jest blokowanie reakcji odrzuceniowej skierowanej przeciwko obcym (odziedziczonym od ojca dziecka) antygenem jaja płodowego.
Przeciwciała przeciwplemnikowe (ASA) mogą wytworzyć się i być obecne u mężczyzny (we krwi i/lub w nasieniu) oraz u kobiety (we krwi i w śluzie szyjkowym). Skierowane są przeciwko antygenom plemnikowym. W związku z olbrzymią liczbą antygenów plemnikowych mogą wytworzyć się różne ASA o odmiennym znaczeniu klinicznym. Rola ASA w etiologii niepłodności jest udokumentowana. Obecność p/ciał przeciwplemnikowych może ponadto zaburzać zjawiska następujące po procesie zapłodnienia i doprowadzać do poronień nawykowych we wczesnych tygodniach ciąży. Mechanizm poronień w tych przypadkach nie jest jeszcze dokładnie znany. Wiadomo, że antygeny plemnikowe wbudowują się w strukturę zarodka. Odgrywają one dużą rolę we wczesnych etapach rozwoju zarodka oraz w procesie implantacji. Przypuszcza się zatem, że poronienia w przypadku obecności ASA u któregoś z partnerów mogą wystąpić z powodu zachowania funkcji antygenów plemnikowych na powierzchni rozwijającego się zarodka lub w wyniku stymulacji interferonu gamma przez ASA i w konsekwencji zwiększonej ekspresji ojcowskich antygenów zgodności tkankowej na trofoblaście.
